Ömer Büyüka (Beygua)

Ömer Büyüka (Beygua),  Sohum yakınlarındaki Abjakua bölgesinden 93 Harbinde (1878 Tehcirinde) Osmanlı topraklarına göçen Beygua ailesinin bir ferdi olarak, 1901 yılında Düzce ili Gölyaka ilçesi Hacısüleymanbey (Efteni) köyünde doğdu. Babası, 93 muhaciri Beygua Hasan’ın oğlu Beygua Bayram, Annesi ise Şamha Mıkıd hanımdır. Etnik olarak kendini “Akuatuı psıwaup” (Sohum Abhazı) biçiminde adlandırır. Üçü erkek olmak üzere dört çocuk babası olan Ömer Büyüka’nın oğullarından biri ünlü spor yazarı Şansal Büyüka’dır. Kabri Kanlıca’da Mihrimah Sultan Mezarlığı’ndadır.

İlk eğitimini Kur’an ve İslam bilgileri konusunda alan Büyüka, o dönemde Arap harfleri ile oluşturulan Abhazca yazmayı da öğrenmiştir. TBMM hükûmetinin Düzce’de kurduğu Medaris-i İlmiye okuluna gitti, bu okulun kapanması üzerine bir süre İdadi Mektebinde okuduktan sonra açılan bir ortaokulu bitirir. Yükseköğrenimini 1930 yılında İstanbul Yüksek Orman Mektebinde tamamlayarak Anadolu’nun çeşitli yörelerinde çalıştı, Orman Baş Müfettişliğine yükseldi, aynı görevdeyken 1964 yılında emekli oldu.

Filolojiye olan yakın ilgisi onu Türkçe ve Abhazca dışında Arapça, Farsça, Fransızca, Almanca ve Rusça’yı da öğrenmeye sevk etmiştir. Abhazca dışında diğer Kafkas dillerinden birçoğunu da bilen Ömer Büyüka’nın çalışmaları daha çok Abhaz dili ve mitolojisi (Nart destanları) üzerine yoğunlaşmıştır.

Birçok dergide Kafkasya ve Kafkas dillerine ilişkin araştırmaları ve şiirleri yayımlandı. Atavatanı Abhazya’da hakkında belgeseller hazırlanan, ismi caddelere konulan yazara 1991’de Abhazya Cumhuriyeti Hükümeti tarafından “Dırmıt Gulya Devlet Ödülü” verildi.

04.10.2103 tarihinde Ömer Beygua diaspora müzesi açıldı Müze üç salondan oluşuyor, bir salonda 14-20 yüzyıl Abhazya tarihi materyalleri, diğerinde Abhazya diasporasının tanımış bilim adamı, siyasetçi, sporcu ve toplum adamlarıyla ilgili materyaller bulunuyor. Ömer Beygua büstünün bulunduğu ayrı odada ise onun kişisel eşyaları, fotoğrafları, el yazmaları bulunuyor.

Müzede Abhazya Vatan Savaşında hayatını kaybeden Türkiye, Suriye ve Ürdün diasporası fertleri için de ayrı bir stant yer alıyor.

Eserleri

• Abhazca      Duvar Takvimi (1969)
• Abhaz      Mitolojisi Anaç mı? (İstanbul, 1971)
• Hazreti      İbrahimle Awubla ve Kafkaslılar (İstanbul, 1975)
• Kafkas      Kaynaklarına Göre İlk Yaratılışlar -İlk İnsanlık- Kafkas Gerçekleri (2      cilt, İstanbul, 1985-86)
• Асҭампылтәи      Аҧсуа Бжьы / Astampıltıy Apsıva Bıjı (İstanbuldaki Abhaz Sesi) (Abhazca      şiirler, Sohum, 1992)
• Kafkas      Aahları (Türkçe şiirler, İstanbul, 1992)
• Abhaz      Tarihinin İskeleti (İstanbul, 1992)
• Abhazca      İlk Dil mi? (1994)